XIX. yy'ın sonlarında, Rusya Müslümanları/Türkleri, Rusya'nın değişik yerleşim birimlerinde, farklı yasal ve idari statülere tabi olarak yaşamaktaydılar. Aynı etnik köken ve aynı dine sahip olmalarına rağmen iletişimin çok kısıtlı olması nedeniyle birbirlerinden habersizdiler. Şiveleri farklı,eğitim seviyeleri oldukça düşüktü. Böyle bir ortamda İsmail Gaspıralı, gazetesi Tercüman vasıtasıyla dil birliiği ve temel eğitimde ilk adımları atarak koyu bir taassup, asimilasyon gibi engellere rağmen Rusya Müslümanların uyanmasında ve siyasi kimlik kazanmasına büyük rol oynadı.